HIV ("Human Immunodeficiency Virus", insan Immun
Yetmezlik Virusu) infeksiyonu, etken virüsün
etkisiyle bağışıklık sisteminin giderek baskılandığı
kronik bir infeksiyon hastalığıdır.Aids belirtileri
ve klinik bulguları belli evrelerde değişkenlik
gösterebilir.
Hastalığın etkeni olan virüs (HIV), lentivirus
ailesine mensup bir retrovirüstür. Retrovirüsler,
tek sarmallı RNA içeren zarflı viruslardır. Reverse
transkriptaz enzimi aracılığı ile genetik
materyellerini çift sarmallı DNA'ya çevirip konakçı
kromozomuna integre etme özelliklerine sahiptir.
İnsan lenfositlerinin yüzeyinde, hücre aktivitesi ve
fonksiyonunda rol alan spesifik glikoproteinler
mevcuttur. CD4 hücre yüzey antijeni taşiyan
lenfositler, immunolojik reaksiyonlara yardim eden
hücrelerdir. CD4 + lenfositler ayni zamanda HIV
infeksiyonun primer hedefleridir. HIV infeksiyonun
seyri boyunca CD4 +T hücre sayisi giderek azalir
buna bağli olarak da Aids belirtileri için
karakteristik firsatçı infeksiyonlar ve kanserler
ortaya çıkar.
Virüs alındıktan sonra hastalık belli evrelerle
seyreder. I. HIV INFEKSİYONUNUN KLİNİK SEYRİ
HIV infeksiyonunun doğal seyri yedi evreye ayrılarak
incelenmektedir. 1. Primer HIV infeksiyonu ( Akut HIV infeksiyonu ) 2. Serokonversiyon (Antikor oluşmasi) 3. Asemptomatik Dönem 4. Erken Semptomatik Dönem 5. Geç Semptomatik Dönem ( AIDS ) 6. İleri Evre
1. Primer HIV infeksiyonu: ( Akut HIV infeksiyonu ) HIV, vücuda alindiktan 1-6 hafta içerisinde ilk
çoğalma döneminde akut infeksiyona neden olur. Bu
dönemde görülen belirtiler ve klinik bulgular, HIV
infeksiyonuna özgü değildir ve değişkendir.
Semptomlar ve görülme sıklıkları şu şekilde
belirtilmektedir:
• Ateş (%96)
• Lenf bezlerinde büyüme (lenfadenopati) (%74) • Farenjit (%70) • Deri döküntüleri (%70)
• Kas veya eklem ağrisi (%54) • İshal (%32) • Baş ağrisi (%32) • Bulanti ve kusma (%27) • Karaciğer ve dalak büyümesi (%14) • Pamukçuk (%12)
Bir kisim vakada menenjit, ensefalit gibi sinir
sistemi bulgularina rastlanir. Bütün bu bulgular 2-4
hafta içerisinde tedavi gerektirmeden geçer. Akut
infeksiyon döneminden itibaren kişi bulaştiricidir.
2. Serokonversiyon: Virüsün vücuda girişini takiben, % 95 vakada 6-12
hafta içerisinde HIV'e karşi antikorlar gelişir. Bu
antikorlarin hastaliğin ilerlemesini engelleyici
etkileri yoktur, ancak hastaliğin teşhisi açisindan
önem taşirlar. Bu döneme "serokonversiyon dönemi"
denmektedir. Antikorlar gelişene kadar geçen sürede,
kanda virüs mevcuttur ve hasta bulaştiricidir.
3. Asemptomatik Dönem: Serokonversiyon döneminden sonra infekte kişiler
"Asemptomatik Dönem"e girerler. Bu dönemde kişilerde
hiçbir belirti ve bulgu yoktur, ama bulaşticidirlar.
Asemptomatik dönem 6.5-13 yil (ortalama 8-10 yil)
sürer. Ancak vakalarin %20-30'u ortalama 1.5-5 yil
içerisinde bir sonraki döneme geçebilmektedir. Bu
süreyi etkileyen faktörler virüsün alinma yolu,
hastanin yaşi ve virüsün virülansidir. Transfüzyon
yolu ile alanlarda virüs yükü daha fazla olduğundan
süre 6 yil olmakta, virüsü cinsel temasla alan
homoseksüel erkeklerde ise bu süre 10-12 yila
uzamaktadir. Fizik muayene bu dönemde genellikle normaldir.
%40-50 vakada fizik muayenede yaygin lenfadenopati
saptanabilir. Lenf bezi büyümeleri HIV infeksiyonu
dişinda değişik hastaliklarda da görülebilmektedir.
HIV infeksiyonundan olduğunun belirlenebilmesi için
lenf bezi büyümelerinin kasik dişinda en az iki ayri
bölgede olmasi, büyüklüklerinin 0.5-2 cm çapinda
olmasi ve 3 aydan daha uzun bir süre büyük kalmasi
gerekmektedir. Klinik yönden bu dönem latent bir
dönemdir. Ancak lenfatik dokularda virüs çoğalmaya
devam etmekte ve CD4 hücre sayisi progresif olarak
azalmaktadir.
4. Erken Semptomatik Dönem: Hastalarda ilk kez doktora başvurmalarina neden olan
belirtilerin başladiği dönemdir. Halsizlik, baş
ağrisi, vücut ağirliğinin %10'undan fazla kilo
kaybi, nedeni bulunamayan ateş, bir aydan daha uzun
süren ve tedavi edilemeyen ishal, deride
pullanmalarla seyreden bir hastalik olan seboreik
dermatit, yaygin ve sik herpes virüs infeksiyonlari,
ağizda mantar infeksiyonlari en sik karşilaşilan
belirti ve bulgulardir. CD4 hücre sayimi ile beraber kandaki virüs
miktarini gösteren viral yük tayininin yapilmasi ve
tedavinin bu parametrelere göre planlanmasi gerekir.
5. Geç Semptomatik Dönem: ( AIDS ) Bu dönemde
bağişiklik eksikliği iyice belirgin bir hale gelir,
firsatçi infeksiyon veya kanserler ortaya çikabilir.
Yaygin kullaniminda HIV ile ilgili tüm hastaliklar
genel olarak AIDS adi ile anilmakta ise de aslinda
virus vücuda alindiktan sonra geçirilen tüm dönemler
HIV infeksiyonu, bunun son basamaği da AIDS
dönemidir. AIDS'i belirleyen hastaliklar, bağişiklik
sistemi sağlam kişilerde hastalik yapmayan ya da
bazi özel durumlarda çok seyrek hastalik yapabilen,
parazit, virus ve mantarlarin neden olduğu bazi
infeksiyon hastaliklari ile, Kaposi sarkomu, beyin
lenfomasi gibi bazi özel tür kanser hastaliklaridir, özellikle bu dönemde firsatçi infeksiyonlarin
tanisi, tedavisi ve profilaksisi (önleyici tedavisi)
önem taşimaktadir.
6. İleri Evre Gözün retina tabakasinin virüse bağli infeksiyonu
olan sitomegalovirüs (CMV) retiniti görülebilir. Bu
evreye gelmiş hastalarda, antiretroviral tedaviye
rağmen ortalama 2 yil içerisinde yeni bir AIDS
göstergesi hastaliğin ortaya çikişi
engellenememektedir.
HIV İNFEKSİYONUNDA KLİNİK BULGULAR
1) Deri bulguları Deri hastalıkları HIV infeksiyonun sık karşılaşılan
komplikasyonlarindandir. AIDS tablosu geliştiğinde ise infeksiyonlar kronik
hal alir ve deride firsatçi infeksiyonlar
görülebilir. A) Derinin infeksiyon hastalıkları a) Bakteriyel
b) Viral c) Parazitik
B) Hipersensitivite reaksiyonlari a) ilaç reaksiyonu (ilaç kullanımı sonrasi döküntü) b) Fotosensitivite (güneşe karşi hassasiyet) c) Papulosküamöz hastaliklar (sedef vb. hastalıklar)
2) Oral Kavite (Ağiz içi) Bulguları
HIV infeksiyonunun seyri sırasinda oral kavitede pek
çok lezyon ortaya çıkabilir. En sık karşılaşılan
pamukçuk diye de bilinen mantar infeksiyonudur . En
sik etkeni Candida türü mantarlardir. Yutma güçlüğü
ve tat alma duyusunda bozukluğa neden olur.
3) Gastrointestinal sistem tutulumu A) Özefagus (Yemek borusu) hastalıkları: AIDS
hastalarındaki en sık yakınma yutma güçlüğüdür.
Sıklıkla nedeni yemek borusunun mantar
infeksiyonudur (özefajial kandidiasis). B) Mide, ince barsak bozuklukları: Bulanti, kusma ve
karın ağrısı en sık karşılaşılan yakınmalardır.
C) Enterokolit: Diare (ishal), AIDS hastalarınınn
yarısından fazlasında, hastalığın seyri sırasında
herhangi bir zamanda ortaya çıkmaktadır ve önemli
ölüm nedenlerinden biridir.
4) Solunum Sistemi Hastalıkları HIV infeksiyonun seyri sirasinda en sık karşılaşılan
akciğer hastalığı, Pneumocystis carinii adı verilen
bir tür mantara bağlı olarak gelişen zatürre
(pnömoni)dir. Pneumocystis carinii Pnömonisi (PCP),
ateş, gece terlemesi kilo kaybı, artan öksürük ve
nefes darlığı yakınmalarının olduğu bir tablodur.
Tedavisinde, trimethoprim-sulfamethoksazol isimli
antibiyotik kullanılır. Tedavi sonrasında da
tekrarlamasını önlemek için aynı antibiyotik daha
düşük dozlarda kullanılmalıdır. HIV ile infekte hastalarda tüberküloz görülme
sıklığı HIV ile infekte olmayanlara göre daha
fazladır. Tüberküloz tedavi süresi 6-12 aydır.
Tüberküloz tedavisinde kullanılan bazi ilaçlarin,
HIV infeksiyonu tedavisi için kullanilan ilaçlarla
etkileşimi vardır. Bu konuda dikkatli olunmalıdır.
5) Kalp tutulumu HIV infeksiyonu seyri sırasında en sık tespit edilen
kardiyovasküler problem kalp zarinda sıvı
toplanması(perikardiyal effüzyon)dır.
6) Hematolojik (kan ve kemik iliği) hastaliklar Anemi (kansızlık), AIDS hastalarındaki en sık kan
hastalığıdır. Hastalığın kendine bağlı olarak
görülebileceği gibi mide-barsak sisteminden kan
kaybı nedeniyle de görülebilir. Virüsün ana hedefi olan CD4 + lenfositlerin sayısı
giderek azalır.
7) Sinir sistemi bulguları HIV sinir sisteminde değişik klinik tablolara neden
olabilen bir virustur. A) Firsatçı infeksiyonlar Toksoplazmoz: Toxoplasma gondii adinda bir parazitin
neden olduğu infeksiyondur. Hastalarda, ateş,
başağrısı, tıpkı felçte olduğu gibi kollarda,
bacaklarda kuvvetsizlik yakınmaları olur. Tanı için
beyin tomografisi kullanılır. Kriptokokkoz : Cryptococcus neoformans, adlı
mantarın neden olduğu menenjit olan bu tablo AIDS'lu
hastalarda toksoplazmozis ve lenfomadan sonra üçüncü
en sık santar sinir sistemi hastalığıdır. Sitomegalovirus infeksiyonu: Cytomegalovirus (CMV)
infeksiyonu AIDS'lu hastalarda çok sıktır. Retinada
infeksiyon yapip körlüğe ve değişik nörolojik
hastaliklara neden olabilmektedir. B) Firsatçı kanserler Beyinde Lenfoma: AIDS hastalarinin % 5'inde görülür.
Hastanin giderek nörolojik fonksiyonlarini
kaybetmesine neden olur. C) AIDS-Demans Kompleksi (AIDS-Bunama Tablosu) Düşünme, motor ve davraniş bozukluklari ile giden
bir tablodur. Genellikle HIV infeksiyonun geç evre
komplikasyonlarindandir.
8) Kanserler A) Kaposi Sarkomu (KS) HIV ile infekte hastalardaki en sık kanserdir.
Patogenezinde "Human Herpes Virus 8" (HHV8) olarak
tanımlanan bir virusun rolü vardır. Mor, kirmizi
renkli kanser dokusu yüzde, kol ve bacaklarda
görülebilir. Tedavisinde kemoterapi ve
radyoterapiden faydalanılır. B) Lenfoma HIV ile ilişkili en sık ikinci kanser lenf
hücrelerinden kaynaklanan bir tür kanser olan
lenfomadır. Hastalar ateş, kilo kaybı ve büyümüş
lenf bezlerinden yakınılır. C ) Anal (makat) kanser HIV ile infekte hastalarda sıktır.
