HIV ("Human ImmunodeficiencyVirus",
İnsanİmmün Yetmezlik Virüsü) enfeksiyonu,
etken virüsün etkisiyle bağışıklık
sisteminin giderek baskılandığı kronik bir
enfeksiyon hastalığıdır. Aids belirtileri ve
klinik bulguları belli evrelerde değişkenlik
gösterebilir. Vücudun HIV ile enfekte
olmasının ardından Aids belirtileri pek
dikkat çekmemektedir. Yaşanan belirtiler
AIDS ’e özgü belirtiler olmamasından
kaynaklı olarakbazen anlaşılamamaktadır.Bu
noktada HIV testi yaptırmak birden fazla
partnerle korunmasız olarak cinsel ilişkiye
giriliyorsa kişi için önem taşımaktadır.
Hastalığın etkeni olan virüs (HIV),
retrovirüs ailesine mensup bir
lentivirüstür. Lentivirüsler, tek sarmallı
RNA içeren zarflı virüslerdir.
Reversetranskriptaz enzimi aracılığı ile
genetik materyallerini çift sarmallı DNA'ya
çevirip konakçı kromozomuna entegre etme
özelliklerine sahiptir.
İnsan lenfositlerinin yüzeyinde, hücre aktivitesi ve
fonksiyonunda rol alan spesifikglikoproteinler
mevcuttur. CD4 hücre yüzey antijeni taşıyan
lenfositler,immünolojik reaksiyonlara yardım eden
hücrelerdir. CD4 + lenfositler aynı zamanda HIV
enfeksiyonununprimer hedefleridir. HIV enfeksiyonun
seyri boyunca CD4 +T hücre sayısı giderek azalır
buna bağlı olarak da Aids belirtileri için
karakteristik fırsatçıenfeksiyonlar ve kanserler
ortaya çıkar.
Virüs alındıktan sonra hastalık belli evrelerle
seyreder. I. HIV ENFEKSİYONUNUN KLİNİK SEYRİ
HIV enfeksiyonunun doğal seyri yedi evreye ayrılarak
incelenmektedir. 1. Primer HIV enfeksiyonu ( Akut HIV
enfeksiyonu ) 2. Serokonversiyon (Antikor oluşması) 3. Asemptomatik Dönem 4. Erken Semptomatik Dönem 5. Geç Semptomatik Dönem ( AIDS ) 6. İleri Evre
1. Primer HIV enfeksiyonu: ( Akut HIV enfeksiyonu )
HIV, vücuda alındıktan 1-6 hafta içerisinde ilk
çoğalma döneminde akut enfeksiyona neden olur. Bu
dönemde görülen belirtiler ve klinik bulgular, HIV
enfeksiyonuna özgü değildir ve değişkendir.
Semptomlar ve görülme sıklıkları şu şekilde
belirtilmektedir:
• Ateş (%96)
• Lenf bezlerinde büyüme
(lenfadenopati) (%74) • Farenjit (%70) • Deri döküntüleri (%70)
• Kas veya eklem ağrısı (%54) • İshal (%32) • Baş ağrısı (%32) • Bulantı ve kusma (%27) • Karaciğer ve dalak büyümesi (%14) • Pamukçuk (%12)
Bir kısım vakada menenjit, ensefalit gibi sinir
sistemi bulgularına rastlanır. Bütün bu bulgular 2-4
hafta içerisinde tedavi gerektirmeden geçer. Akut
enfeksiyon döneminden itibaren kişi bulaştırıcıdır.
2. Serokonversiyon: Virüsün vücuda girişini
takiben, % 95 vakada 6-12 hafta içerisinde
HIV'ekarşı antikorlar gelişir. Bu
antikorlarınhastalığın ilerlemesini engelleyici
etkileri yoktur, ancak hastalığın teşhisi açısından
önem taşırlar. Bu döneme "serokonversiyon dönemi"
denmektedir. Antikorlar gelişene kadar geçen sürede,
kanda virüs mevcuttur ve hasta bulaştırıcıdır.
3. Asemptomatik Dönem: Serokonversiyon döneminden
sonra enfekte kişiler "AsemptomatikDönem"e girerler.
Bu dönemde kişilerde hiçbir belirti ve bulgu yoktur,
ama bulaştırıcıdırlar. Asemptomatik dönem 6,5-13 yıl
(ortalama 8-10 yıl) sürer. Ancak vakaların %20-30'u
ortalama 1,5-5 yıl içerisinde bir sonraki döneme
geçebilmektedir. Bu süreyi etkileyen faktörler
virüsün alınma yolu, hastanınyaşı ve virüsün
virülansıdır. Transfüzyon yolu ile alanlarda virüs
yükü daha fazla olduğundan süre 6 yıl olmakta,
virüsü cinsel temasla alan homoseksüel erkeklerde
ise bu süre 10-12 yılauzamaktadır. Fizik muayene bu dönemde
genellikle normaldir. %40-50 vakada fizik muayenede
yaygınlenfadenopati saptanabilir. Lenf bezi
büyümeleri HIV enfeksiyonudışında değişik
hastalıklarda da görülebilmektedir. HIV
enfeksiyonundan olduğunun belirlenebilmesi için lenf
bezi büyümelerinin kasıkdışında en az iki ayrı
bölgede olması, büyüklüklerinin 0.5-2 cm
çapındaolması ve 3 aydan daha uzun bir süre büyük
kalması gerekmektedir. Klinik yönden bu dönem latent
bir dönemdir. Ancak lenfatik dokularda virüs
çoğalmaya devam etmekte ve CD4 hücre sayısıprogresif
olarak azalmaktadır.
4. Erken Semptomatik Dönem: Hastalarda ilk kez doktora
başvurmalarına neden olan belirtilerin başladığı
dönemdir. Halsizlik, baş ağrısı, vücut ağırlığının
%10'undan fazla kilo kaybı, nedeni bulunamayan ateş,
bir aydan daha uzun süren ve tedavi edilemeyen
ishal, deride pullanmalarla seyreden bir hastalık
olan seboreik dermatit, yaygın ve sıkherpes virüs
enfeksiyonları, ağızda mantar enfeksiyonlari en
sıkkarşılaşılan belirti ve bulgulardır.
CD4 hücre sayımı ile
beraber kandaki virüs miktarını gösteren viral yük
tayinininHIV RNA PCR testinin yapılması ve tedavinin
bu parametrelere göre planlanması gerekir.
5. Geç Semptomatik Dönem: ( AIDS ) Bu dönemde bağışıklık
eksikliği iyice belirgin bir hale gelir,
fırsatçıenfeksiyon veya kanserler ortaya çıkabilir.
Yaygınkullanımında HIV ile ilgili tüm hastalıklar
genel olarak AIDS adı ile anılmakta ise de
aslındavirüs vücuda alındıktan sonra geçirilen tüm
dönemler HIV enfeksiyonu, bunun son basamağı da AIDS
dönemidir. AIDS'i belirleyen hastalıklar, bağışıklık
sistemi sağlam kişilerde hastalık yapmayan ya da
bazı özel durumlarda çok seyrek hastalık yapabilen,
parazit, virüs ve mantarların neden olduğu
bazıenfeksiyonhastalıklarıile, Kaposi sarkomu, beyin
lenfoması gibi bazı özel tür kanser hastalıklarıdır,
özellikle bu dönemde fırsatçıenfeksiyonlarıntanısı,
tedavisi ve profilaksisi (önleyici tedavisi) önem
taşımaktadır.
6. İleri Evre Gözün retina tabakasının
virüse bağlıenfeksiyonu olan sitomegalovirüs (CMV)
retiniti görülebilir. Bu evreye gelmiş hastalarda,
antiretroviral tedaviye rağmen ortalama 2 yıl
içerisinde yeni bir AIDS göstergesi hastalığın
ortaya çıkışı engellenememektedir.
HIV ENFEKSİYONUNDA KLİNİK BULGULAR
1) Deri bulguları Deri hastalıkları HIV
enfeksiyonun sık karşılaşılan
komplikasyonlarındandır. AIDS tablosu geliştiğinde ise
enfeksiyon lar kronik
hal alır ve deride firsatçı enfeksiyonlar
görülebilir. A) Derinin
enfeksiyon hastalıkları a) Bakteriyel
b) Viral c) Parazitik
B) Hipersensitivite reaksiyonlari a) ilaç reaksiyonu (ilaç kullanımı sonrası döküntü) b) Fotosensitivite (güneşe karşı hassasiyet) c) Papulosküamöz hastaliklar (sedef vb. hastalıklar)
2) Oral Kavite ( Ağız içi ) Bulguları
HIV enfeksiyonunun seyri sırasinda oral kavitede pek
çok lezyon ortaya çıkabilir. En sık karşılaşılan
pamukçuk diye de bilinen mantar enfeksiyonudur . En
sık etkeni Candida türü mantarlardır. Yutma güçlüğü
ve tat alma duyusunda bozukluğa neden olur.
3) Gastrointestinal sistem tutulumu A) Özefagus (Yemek borusu) hastalıkları: AIDS
hastalarındaki en sık yakınma yutma güçlüğüdür.
Sıklıkla nedeni yemek borusunun mantar
enfeksiyonudur (özefajial kandidiasis). B) Mide, ince barsak bozuklukları: Bulantı, kusma ve
karın ağrısı en sık karşılaşılan yakınmalardır.
C) Enterokolit: Diare (ishal), AIDS hastalarının
yarısından fazlasında, hastalığın seyri sırasında
herhangi bir zamanda ortaya çıkmaktadır ve önemli
ölüm nedenlerinden biridir.
4) Solunum Sistemi Hastalıkları HIV
enfeksiyonun seyri sırasında en sık karşılaşılan
akciğer hastalığı, Pneumocystis carinii adı verilen
bir tür mantara bağlı olarak gelişen zatürre
(pnömoni)dir. Pneumocystis carinii Pnömonisi (PCP),
ateş, gece terlemesi kilo kaybı, artan öksürük ve
nefes darlığı yakınmalarının olduğu bir tablodur.
Tedavisinde, trimethoprim-sulfamethoksazol isimli
antibiyotik kullanılır. Tedavi sonrasında da
tekrarlamasını önlemek için aynı antibiyotik daha
düşük dozlarda kullanılmalıdır. HIV ile enfekte hastalarda tüberküloz görülme
sıklığı HIV ile enfekte olmayanlara göre daha
fazladır. Tüberküloz tedavi süresi 6-12 aydır.
Tüberküloz tedavisinde kullanılan bazı ilaçların,
HIV enfeksiyonu tedavisi için kullanılan ilaçlarla
etkileşimi vardır. Bu konuda dikkatli olunmalıdır.
5) Kalp tutulumu HIV
enfeksiyonu seyri sırasında en sık tespit edilen
kardiyovasküler problem kalp zarında sıvı
toplanmasıdır.(perikardiyal effüzyon)
6) Hematolojik (kan ve kemik iliği) hastalıklar Anemi (kansızlık), AIDS hastalarındaki en sık kan
hastalığıdır. Hastalığın kendine bağlı olarak
görülebileceği gibi mide-barsak sisteminden kan
kaybı nedeniyle de görülebilir. Virüsün ana hedefi olan CD4 + lenfositlerin sayısı
giderek azalır.
7) Sinir sistemi bulguları HIV sinir sisteminde değişik klinik tablolara neden
olabilen bir virüstür. A) Firsatçı
enfeksiyonlar
Toksoplazmoz : Toxoplasmagondiiadinda bir
parazitin neden olduğu infeksiyondur. Hastalarda,
ateş, başağrısı, tıpkı felçte olduğu gibi kollarda,
bacaklarda kuvvetsizlik yakınmaları olur. Tanı için
beyin tomografisi kullanılır.
Kriptokokkoz : Cryptococcusneoformans, adlı
mantarın neden olduğu menenjit olan bu tablo AIDS
hastalarında toksoplazmozis ve lenfomadan sonra
üçüncü en sık santral sinir sistemi hastalığıdır.
Sitomegalovirusinfeksiyonu : Cytomegalovirus
(CMV) infeksiyonuAIDS'lu hastalarda çok sıktır.
Retinada enfeksiyonyapıp körlüğe ve değişik
nörolojik hastalıklara neden olabilmektedir. B) Firsatçı kanserler Beyinde Lenfoma: AIDS
hastalarinin % 5'inde görülür. Hastanın giderek
nörolojik fonksiyonlarını kaybetmesine neden olur. C) AIDS-Demans Kompleksi (AIDS-Bunama Tablosu) Düşünme, motor ve
davranışbozuklukları ile giden bir tablodur.
Genellikle HIV enfeksiyonunun geç evre
komplikasyonlarındandır.
8) Kanserler A) Kaposi Sarkomu (KS) HIV ile enfekte
hastalardaki en sık kanserdir. Patogenezinde "Human
HerpesVirüs 8" (HHV8) olarak tanımlanan bir virüsün
rolü vardır. Mor, kırmızı renkli kanser dokusu
yüzde, kol ve bacaklarda görülebilir. Tedavisinde
kemoterapi ve radyoterapiden faydalanılır. B) Lenfoma HIV ile ilişkili en sık ikinci kanser lenf
hücrelerinden kaynaklanan bir tür kanser olan
lenfomadır. Hastalar ateş, kilo kaybı ve büyümüş
lenf bezlerinden yakınır. C ) Anal (makat) kanser HIV ile enfekte hastalarda sıktır.
