Dünyada AIDS

Dünyada 2025 verilerine göre yaklaşık 40,8 milyon kişi HIV ile yaşamaktadır. Aynı yıl içerisinde 1,3 milyon yeni HIV vakası ortaya çıkmış, 630.000 kişi AIDS kaynaklı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmiştir. AIDS, yalnızca bireysel bir sağlık sorunu değil, aynı zamanda tüm dünyayı etkileyen küresel bir halk sağlığı problemidir.

Bugün milyonlarca insan antiretroviral tedaviye erişebilmekte ve HIV enfeksiyonunu kontrol altında tutabilmektedir. Dünya genelinde 31,6 milyon kişi ART tedavisi almaktadır. Bu tedavi sayesinde HIV pozitif bireylerin çoğu, virüs yükünü baskılayarak sağlıklı ve uzun bir yaşam sürdürebilmektedir.

Hedef, Birleşmiş Milletler’in ortaya koyduğu 95-95-95 stratejisine ulaşmaktır. Yani:

• HIV ile yaşayan bireylerin %95’inin durumunu bilmesi,
• Bu kişilerin %95’inin tedaviye erişebilmesi,
• Tedavi görenlerin %95’inde virüsün baskılanması.

2024 itibarıyla dünya ortalaması bu hedefin biraz gerisindedir: HIV ile yaşayanların %87’si durumunu bilmektedir, %77’si tedavi almaktadır ve %73’ünde virüs baskılanmıştır.

Tüm bu verilere rağmen, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde tedaviye erişimde eşitsizlikler devam etmektedir. Fon kaynaklarının azalması, sağlık altyapısındaki yetersizlikler ve toplumsal önyargılar bu mücadelenin en büyük engelleri arasında yer alır.

Dünyada Kaç Kişi AIDS Hastası?

Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS) verilerine göre 2024 yılı itibarıyla dünyada 40,8 milyon kişi HIV ile yaşamaktadır. Bu kişilerin hepsi AIDS evresinde değildir. AIDS, HIV enfeksiyonunun en ileri safhasıdır ve yalnızca bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıfladığında ortaya çıkar.

2024 yılında:

• 1,3 milyon yeni HIV vakası bildirilmiştir.
• 630.000 kişi AIDS kaynaklı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
• 31,6 milyon kişi antiretroviral tedavi (ART) ile yaşamına devam etmektedir.

Bu rakamlar, HIV enfeksiyonunun dünya çapında hâlâ önemli bir sağlık sorunu olduğunu göstermektedir. Tedaviye erişim arttıkça AIDS evresine ilerleyen hasta sayısı düşmektedir. Yani HIV ile yaşayan milyonlarca kişi, düzenli tedavi sayesinde AIDS evresine hiç geçmeden sağlıklı bir yaşam sürebilmektedir.

AIDS hastalarının en yoğun bulunduğu bölgeler, sağlık hizmetlerine erişimin kısıtlı olduğu düşük gelirli ülkeler ve özellikle Sahra Altı Afrika’dır. Gelişmiş ülkelerde ise erken tanı ve güçlü tedavi programları sayesinde AIDS’e ilerleyen vaka sayısı çok daha düşüktür.

AIDS En Çok Hangi Bölgelerde Görülür?

AIDS, dünya genelinde görülen bir hastalık olsa da, vaka sayılarının en yoğun olduğu bölgeler sağlık hizmetlerine erişimin kısıtlı olduğu ülkelerde toplanmaktadır. Özellikle Sahra Altı Afrika, HIV enfeksiyonunun en yaygın olduğu bölgedir.

Tabloda görüldüğü gibi dünya genelindeki HIV pozitif kişilerin yarısından fazlası Afrika kıtasında yaşamaktadır. Yetersiz sağlık altyapısı, tedaviye erişim zorlukları ve toplumsal önyargılar bu yüksek oranların en önemli nedenleri arasında yer almaktadır.

Buna karşın, gelişmiş ülkelerde AIDS’e ilerleyen vaka sayısı çok daha düşüktür. Bunun sebebi erken tanı, düzenli HIV testleri ve yaygın antiretroviral tedavi programlarının başarılı şekilde uygulanmasıdır.

Dünyada AIDS Oranı En Yüksek Ülkeler

HIV/AIDS oranlarının en yüksek olduğu ülkeler, büyük oranda Sahra Altı Afrika’da yer almaktadır. Bu bölgelerde sağlık hizmetlerine erişim kısıtlı, erken testler yetersiz ve toplumsal önyargılar yaygındır.

En yüksek oranlara sahip ilk 10 ülke şunlardır:

• Eswatini (Svaziland) – Yetişkin nüfusun yaklaşık %27’si HIV ile yaşamaktadır. Dünyada en yüksek orana sahip ülkedir.
• Lesotho – Yetişkin nüfusta HIV oranı %21 civarındadır. Sağlık hizmetlerine erişimde ciddi kısıtlılıklar devam etmektedir.
• Botswana – HIV oranı %20 düzeyindedir. Ancak erken ve ücretsiz tedavi uygulamaları sayesinde çocuklarda HIV bulaşı %98 azalmıştır.
• Güney Afrika – 7,5 milyondan fazla HIV pozitif bireyle dünyada en çok HIV vakasına sahip ülkedir. Yetişkin nüfusta oran yaklaşık %19’dur.
• Zimbabwe – Yetişkinlerde HIV oranı %13’tür. Son yıllarda tedaviye erişim arttığı için oranlar düşüş eğilimindedir.
• Namibya – HIV prevalansı %12 seviyelerindedir. ART tedavisine erişim gelişmektedir ancak sorun hâlâ büyüktür.
• Zambiya – Yetişkin nüfusun %11’i HIV ile yaşamaktadır. Farkındalık kampanyaları ve test programları yaygınlaştırılmaktadır.
• Mozambik – HIV oranı %10 civarındadır. Sağlık altyapısının zayıf olması nedeniyle yeni vakalar yüksek seyretmektedir.
• Malawi – Nüfusun yaklaşık %9’u HIV pozitiftir. ART programları yaygınlaşsa da sorun devam etmektedir.
• Uganda – HIV prevalansı %6’dır. 1990’larda çok yüksek olan oranlar zamanla düşmüştür ancak hâlen riskli ülkeler arasındadır.

Bu veriler, HIV/AIDS’in en çok Afrika kıtasında görüldüğünü açıkça göstermektedir. Afrika dışındaki ülkelerde oranlar daha düşük olsa da, Rusya, Ukrayna ve Tayland gibi bazı Asya ülkelerinde risk gruplarında vaka artışı dikkat çekmektedir.

Dünyada AIDS’ten Ölen Kaç Kişi Var?

2024 yılında dünyada yaklaşık 630.000 kişi AIDS kaynaklı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Bu rakam, HIV enfeksiyonunun hâlâ küresel bir sağlık sorunu olduğunu göstermektedir.

HIV ilk kez 1980’lerin başında tanımlandığından bu yana, dünya genelinde yaklaşık 40 milyon insan AIDS nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Bu rakam, modern tarihin en büyük salgınlarından birinin boyutunu göstermektedir.

AIDS ölümleri geçmiş yıllara göre azalmış olsa da tamamen sona ermiş değildir. 2004 yılında AIDS kaynaklı ölümler zirve yapmış, o döneme göre ölüm oranlarında yaklaşık %70 oranında düşüş sağlanmıştır. Bu ilerlemenin en önemli nedeni, antiretroviral tedavi (ART) ilaçlarının yaygınlaşmasıdır.

Bugün AIDS nedeniyle ölümler geçmişe kıyasla önemli ölçüde azalmış olsa da, hâlâ yüz binlerce insan yaşamını yitirmektedir. Bu durum özellikle tedaviye erişimin sınırlı olduğu düşük gelirli ülkelerde devam etmektedir.

Dünya AIDS Günü Ne Zaman Kutlanır?

Dünya AIDS Günü, her yıl 1 Aralık’ta tüm dünyada HIV ve AIDS’e dikkat çekmek, farkındalık yaratmak ve dayanışmayı artırmak amacıyla kutlanır.

1988 yılında Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen bu gün, HIV ile yaşayan bireylere yönelik önyargıları azaltmayı, toplumsal farkındalığı artırmayı ve küresel dayanışmayı güçlendirmeyi hedefler. Bu kapsamda her yıl farklı bir tema belirlenir ve dünya çapında seminerler, kampanyalar ve sağlık taramaları düzenlenir.

Dünya AIDS Günü, sadece bir anma günü değil, aynı zamanda HIV ile mücadelede küresel sorumluluğu hatırlatma fırsatıdır. Test yaptırmanın önemi, korunma yolları ve tedaviye erişim bu günde özellikle vurgulanır.