Frengi (Sifiliz): Belirtileri, Evreleri, Bulaşma Yolları ve Tedavisi

Frengi, tıbbi adıyla sifiliz, Treponema pallidum adlı bakterinin neden olduğu cinsel yolla bulaşan ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır. Doğru şekilde tedavi edilmediği takdirde, sinir sistemi, beyin, kalp ve diğer organları etkileyebilen uzun vadeli sağlık sorunlarına neden olabilir. Erken tanı ve tedavi, hastalığın yayılmasını ve komplikasyonlarını önlemek açısından hayati öneme sahiptir.

Frengi Nasıl Bulaşır?

Frengi, başta korunmasız cinsel ilişki olmak üzere aşağıdaki yollarla bulaşabilir:

• Vajinal, anal veya oral cinsel ilişki sırasında enfekte kişinin açık yaralarına veya mukozalarına temas.
• Hamilelikte anneden bebeğe geçerek konjenital frengiye neden olabilir.
• Nadir de olsa, kan nakli ve enfekte iğnelerin kullanımı ile bulaşma mümkündür.

Frengi bakterisi ciltteki veya mukoza zarlarındaki mikro çatlaklardan girerek vücuda yayılır.

Frenginin Evreleri

Frengi, genellikle dört ayrı evreye ayrılır. Her evrede belirtiler farklılık gösterir ve hastalığın seyri zamanla ağırlaşabilir.

1. Primer (Birincil) Evre

• Bakterinin vücuda girdiği noktada, genellikle ağrısız ancak bulaşıcı olan şankr (ülser benzeri yara) ortaya çıkar.
• Bu yara çoğunlukla genital bölgede, anüste, ağızda veya dudaklarda görülür.
• Ortalama 3 hafta içinde kendiliğinden iyileşir; ancak bakteri vücutta kalmaya devam eder.

2. Sekonder (İkincil) Evre

• Deri döküntüleri, özellikle avuç içi ve ayak tabanlarında görülür.
• Ateş, boğaz ağrısı, kas ağrıları, yorgunluk, lenf bezlerinde şişme ve saç dökülmesi gibi sistemik belirtiler yaygındır.
• Bu belirtiler birkaç hafta veya ay sürebilir.
• Sekonder evre, frenginin en bulaşıcı evresidir.

3. Latent (Gizli) Evre

• Belirtiler ortadan kalkar, ancak bakteri vücutta inaktif şekilde kalır.
• Bu evre yıllarca sürebilir.
• Latent frengi ikiye ayrılır: erken latent (ilk yıl) ve geç latent (bir yıldan uzun).

4. Tersiyer (Üçüncül) Evre

• Tedavi edilmemiş frengi vakalarının yaklaşık %15’i bu evreye ulaşır.
• Beyin (nörosifiliz), omurilik, kalp, damarlar, karaciğer, gözler ve kemikler etkilenebilir.
• Körlük, felç, demans, kalp yetmezliği gibi hayatı tehdit eden komplikasyonlar gelişebilir.

Konjenital (Doğumsal) Frengi

• Enfekte anneden bebeğe gebelik sırasında geçer.
• Bebekte düşük doğum ağırlığı, sakatlık, körlük, sağırlık, hatta ölü doğum gibi ciddi sorunlara yol açabilir.
• Doğumdan sonra bebekte burun akıntısı (frengi burnu), deri döküntüsü, kemik deformasyonları görülebilir.

Frengi Belirtileri Nelerdir?

Frengi, evrelere göre farklı belirtilerle kendini gösterir:

• Şankr (ağrısız genital veya ağız içi yara)
• Deri döküntüleri (özellikle avuç içi ve ayak tabanlarında)
• Lenf bezlerinde şişme
• Kas ve eklem ağrısı
• Saç dökülmesi
• Görme bozuklukları
• Baş ağrısı ve sersemlik
• Yorgunluk ve kilo kaybı
• Kalp ve damar problemleri (ileri evrede)
• Nörolojik bozukluklar

Frengi Tanısı Nasıl Konulur?

Frenginin tanısı için kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• Kan testleri: VDRL, RPR, TPHA ve FTA-ABS gibi testlerle frengi antikorları tespit edilir.
• Yara örneği incelemesi: Şankrdan alınan örnek mikroskop altında incelenebilir.
• Lomber ponksiyon: Nörosifiliz şüphesi varsa beyin omurilik sıvısı incelenir.

Frengi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Frenginin en etkili tedavisi penisilin enjeksiyonudur. Hastalığın evresine göre tedavi süresi değişiklik gösterebilir:

• Primer, sekonder ve erken latent frengi için genellikle tek doz benzatin penisilin G yeterlidir.
• Geç latent ya da üçüncül frengi için haftalık olarak 3 doz verilebilir.
• Penisiline alerjisi olan hastalar için alternatif antibiyotikler (doksisiklin veya tetrasiklin) kullanılabilir.

Tedavi sonrasında düzenli kontrollerle enfeksiyonun tamamen temizlendiğinden emin olunmalıdır.

Frengi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen frengi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir:

• Organ hasarı (kalp, beyin, karaciğer, göz)
• Nörolojik komplikasyonlar (felç, demans, konuşma ve hareket bozukluğu)
• İnfertilite
• Hamilelik komplikasyonları
• Hayati risk

Frengi Korunma Yöntemleri

Frengiden korunmak için aşağıdaki önlemlere dikkat edilmelidir:

• Prezervatif kullanımı: Cinsel ilişkide her zaman koruyucu kullanmak bulaşma riskini ciddi oranda azaltır.
• Düzenli sağlık kontrolleri: Özellikle birden fazla partneri olan bireyler düzenli olarak test yaptırmalıdır.
• Tek eşlilik: Sadakat, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmada etkilidir.
• Annelerin taranması: Gebelikte frengi taraması yapılmalı, gerekli tedavi uygulanmalıdır.

Frengi ile HIV Arasındaki İlişki

Frengi ile HIV arasında güçlü bir ilişki vardır. Frengi enfeksiyonu, cinsel yolla bulaşan diğer hastalıklara yakalanma riskini artırır. Frengiye bağlı cilt lezyonları, HIV’in bulaşmasını kolaylaştırır. Bu nedenle frengi tanısı alan bireyler HIV testinden de geçirilmelidir.

Toplum Sağlığı Açısından Önemi

Frengi, bireysel sağlık sorunlarının ötesinde toplum sağlığını tehdit eden ciddi bir enfeksiyondur. Gelişmiş ülkelerde dahi vaka sayılarında artış görülmektedir. Bu nedenle:

• Eğitim ve farkındalık çalışmaları
• Ücretsiz test ve tarama imkanları
• Cinsel sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması

gibi önlemlerle frenginin yayılımı azaltılabilir.

Frengi, belirtileri farklılık gösteren ve tedavi edilmediğinde hayati komplikasyonlara yol açan ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır. Erken teşhis, doğru antibiyotik tedavisi ve düzenli kontroller, hastalığın yayılmasını önler ve bireyin sağlığını korur. Cinsel sağlığa dikkat etmek ve düzenli testlerle kontrol altında kalmak, frengi ve benzeri hastalıklarla mücadelenin en etkili yollarındandır.